درباره عدم اجرای مواد ۱۰ و ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲
ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ گوید:
«در مقررات و نظامات دولتی، مجازات و اقدام تأمینی و تربیتی باید به موجب قانونی باشد که قبل از وقوع جرم مقرر شده است و مرتکبِ هیچ رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل را نمی توان به موجب قانون مؤخر به مجازات یا اقدامات تأمینی و تربیتی محکوم کرد، لکن چنانچه پس از وقوع جرم، قانونی مبنی بر تخفیف یا عدم اجرای مجازات یا اقدام تأمینی و تربیتی یا از جهاتی مساعدتر به حال مرتکب وضع شود نسبت به جرائم سابق بر وضع آن قانون تا صدور حکم قطعی، مؤثر است. هرگاه به موجب قانون سابق، حکم قطعی لازم الاجراء صادر شده باشد به ترتیب زیر عمل می شود:
الف- اگر رفتاری که در گذشته جرم بوده است به موجب قانون لاحق جرم شناخته نشود، حکم قطعی اجراء نمی شود و اگر در جریان اجراء باشد اجرای آن موقوف می شود. در این موارد و همچنین در موردی که حکم قبلاً اجراء شده است هیچگونه اثر کیفری بر آن مترتب نیست.
ب- اگر مجازات جرمی به موجب قانون لاحق، تخفیف یابد، قاضی اجرای احکام موظف است قبل از شروع به اجراء یا در حین اجراء از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، اصلاح آن را طبق قانون جدید تقاضا کند. محکوم نیز می تواند از دادگاه صادرکننده حکم، تخفیف مجازات را تقاضا نماید. دادگاه صادرکننده حکم با لحاظ قانون لاحق، مجازات قبلی را تخفیف می دهد. مقررات این بند در مورد اقدام تأمینی و تربیتی که در مورد اطفال بزهکار اجراء می شود نیز جاری است. در این صورت ولی یا سرپرست وی نیز می تواند تخفیف اقدام تأمینی و تربیتی را تقاضا نماید.»
تبصره ـ مقررات فوق در مورد قوانینی که برای مدت معین و یا موارد خاص وضع شده است، مگر به تصریح قانون لاحق، اعمال نمی شود.»
۲٫ ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی جدید گوید:
«در جرائم موجب تعزیر هرگاه جرائم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد دادگاه برای هر یک از آن جرائم حداکثر مجازات مقرر را حکم می کند و هرگاه جرائم ارتکابی بیش از سه جرم باشد، مجازات هر یک را بیش از حداکثر مجازات مقرر قانونی مشروط به اینکه از حداکثر به اضافه نصف آن تجاوز نکند، تعیین می نماید. در هر یک از موارد فوق فقط مجازات اشد قابل اجراء است و اگر مجازات اشد به یکی از علل قانونی تقلیل یابد یا تبدیل یا غیرقابل اجراء شود، مجازات اشد بعدی اجراء می گردد.
در هر مورد که مجازات فاقد حداقل و حداکثر باشد، اگر جرائم ارتکابی بیش از سه جرم نباشد تا یک چهارم و اگر جرائم ارتکابی بیش از سه جرم باشد تا نصف مجازات مقرر قانونی به اصل آن اضافه می گردد.
تبصره ۱- در صورتی که از رفتار مجرمانه واحد، نتایج مجرمانه متعدد حاصل شود، طبق مقررات فوق عمل می شود.
تبصره ۲- در صورتی که مجموع جرائم ارتکابی در قانون عنوان مجرمانه خاصی داشته باشد، مقررات تعدد جرم، اعمال نمی شود و مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم می گردد.
تبصره ۳- در تعدد جرم در صورت وجود جهات تخفیف، دادگاه می تواند مجازات مرتکب را تا میانگین حداقل و حداکثر و چنانچه مجازات، فاقد حداقل و حداکثر باشد تا نصف آن تقلیل دهد.
تبصره ۴- مقررات تعدد جرم در مورد جرائم تعزیری درجه های هفت و هشت اجراء نمی شود. این مجازاتها با هم و نیز با مجازاتهای تعزیری درجه یک تا شش جمع می گردد.»
۳٫ از آنچه که نقل شد می توان نتایج ذیل را گرفت:
اولا بدون تردید اگر قانونی تصویب شود که به موجب آن، وضعیت محکوم علیه از نظر میزان مجازات یا نوع آن بهتر شود، قطعا قانون لاحق در مورد او قابل اجراست. (بند ب ماده ۱۰ق.م. ا.)
ثانیا تردیدی نیست که قاعده جمع مجازاتهای حبس بسیار شدیدتر از اجرای مجازات اشد است. و یا لااقل در بسیاری از موارد، این معنا صادق خواهد بود.
ثالثا با توجه به تبصره ۴ ماده ۱۳۴ تردیدی در این نیست که بحث جمع مجازاتها جز در موردی که با مجازاتهای تعزیزی درجه ۷ و ۸ مواجه هستیم، قابل اجرا نیست و مجازاتهای تعزیزی درجه ۷ عبارت است از «حبس از نود و یک روز تا شش ماه/ جزای نقدی بیش از ده میلیون ریال تا بیست میلیون ریال/ شلاق از یازده تا سی ضربه/ محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه/ و مجازاتهای تعزیزی درجه ۸ عبارت است از: حبس تا سه ماه/ جزای نقدی تا ده میلیون ریال/ شلاق تا ده ضربه»
بنابراین تردیدی نیست وقتی مجازات تعیینی یا مجازتهای تعیینی برای فردی از درجه ۷ و ۸ نباشد، هم ماده۱۰ و هم ماده ۱۳۴ در مورد این فرد قابل اجراست.
رابعا در بند ب ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی، قاضی اجرای احکام مکلف شده است اصلاح حکم را از دادگاه صادرکننده حکم تقاضا کند و دادگاه صادر کننده حکم با لحاظ قانون لاحق، مجازات قبلی را تخفیف می دهد.
خامسا در قانون مجازات اسلامی قسمت تعزیرات و همینطور در قانون آیین دادرسی کیفری که از ۲۳ آبان لازم الاجرا خواهد شد، مسأله عدم توجه به انقضاء مدت حبس افراد یا اِعمال مجازاتی شدیدتر از آنچه که لازم است و مورد حکم بوده، دارای ضمانت اجرای کیفری و انتظامی تلقی شده است.
۴٫ بنا بر آنچه گفته شد به نظر می رسد در کلیه مواردی که ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی جدید قابل اِعمال است، قاضی اجرای احکام مکلف است مراتب را به دادگاه صادر کننده حکم برای اِعمال قانون اعلام کند. به طریق اولی با توجه به تصریح ماده ۱۰ قانون که حق تقاضای اِعمال ماده ۱۳۴ را برای شخص محکوم علیه نیز قائل شده اگر شخص محکوم علیه چنین تقاضایی کند، مقامات قضایی مکلف به پاسخگویی هستند.
بنا به مراتب، به نظر می رسد نه تنها مانعی برای اجرای مادتین ۱۰ و ۱۳۴ در مواردی که این مواد به آن شمول دارند، وجود ندارد بلکه علی القاعده اِعمال این مواد در موارد شمول، واجب است و مقامات قضایی مکلف به اجرای آن هستند.
والله اعلم.
برگرفته از خبرآنلاین
