انتخاب داور
از آنجا که ارجاع امر به داوری بر اساس اصل آزادی اراده ، طرفین را مجاز به طرح اختلاف خود نزد قاضی خصوصی نموده است به طرفین نیز این اختیار را می دهد تا داور یا داوران خود را نیز شخصا یا توسط اشخاص مورد وثوق خود انتخاب نمایند . ماده ۴۵۵ آئین دادرسی مدنی مقرر می دارد : «متعاملین می توانند ضمن معامله ملزم شوند یا به موجب قرارداد جداگانه تراضی نمایند که در صورت بروز اختلاف بین آنان به داوری مراجعه کنند و نیز می توانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین نمایند».
از نکات مهم و قابل توجه مندرج در ماده حق انتخاب داور یا داوران توسط طرفین دعوا، قبل یا بعد از بروز اختلاف بوده که مورد عنایت قانونگذار قرار گرفته است. طرفین حتی می توانند این انتخاب را به دادگاه یا اشخاص ثالث واگذار نمایند. مع ذالک انتخاب داور توسط دادگاه یا اشخاص ثالث دارای محدودیت هایی است که این محدودیت ها کمتر در مورد طرفین قرارداد صادق است که ذیلا به طور خلاصه بدان می پردازیم :
اول : انتخاب داور توسط طرفین
طرفین قرارداد می توانند ضمن عقد اصلی یا موافقت نامه جداگانه اختلافات خود را به داوری ارجاع نمایند . همچنین حق دارند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف معرفی نمایند .(ماده ۴۵۴ و تبصره ماده ۴۵۵ آ.د.م) طرفین در انتخاب داور می توانند ممنوعیت های موضوع ماده ۴۶۹ را عامدا نادیده گرفته و برخلاف آن توافق نمایند . مع ذالک این مسئله بدان معنا نخواهد بود که طرفین بتوانند ممنوعیت های مطلق ( ماده ۴۶۶و۴۷۰) را زیر پا گذارده و داور انتخاب نمایند . ضمانت اجرای نادیده گرفتن این ممنوعیت ابطال رای داور یا داوران خواهد بود. ( بند ۶ ماده ۴۸۹ )
دوم : انتخاب داور توسط دادگاه :
ممکن است در قرارداد اصلی و یا ضمن شرط داوری داور یا هیات داوران تعیین نشده باشند و با بروز اختلاف طرفین قرارداد نخواهند در تعیین داور واحد یا تعیین داور اختصاصی و سرداور اقدامی صورت دهند . در این حالت یکی از طرفین قرارداد می تواند با مراجعه به دادگاه از دادگاه بخواهد نسبت به تعیین داور واحد یا عنداللزوم تعیین داور اختصاصی طرف مستنکف و سر داور اقدام نماید . مع ذالک باید توجه داشت که چنین اقدامی باید مسبوق بر تشریفاتی صورت بپذیرد در غیر این صورت دادگاه درخواست تعیین داور را رد خواهد نمود .این مقررات که در مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ آئین دادرسی مدنی مورد تاکید قرار گرفته اند تشریفاتی را تعیین کرده اند که به موجب آن طرفی که می خواهد از دادگاه درخواست تعیین داور نماید باید بدوا طی اظهارنامه رسمی داور خود را به طرف مقابل معرفی و در آن اظهار نامه از فرد مقابل درخواست نماید ظرف مهلت تعیین شده نسبت به تعیین و معرفی داور اختصاصی و سرداور اقدام نماید . چنانچه فرد مذکور ظرف ده روز از تاریخ اظهار نامه چنین اقدامی را انجام ندهد این حق برای ارسال کننده اظهار نامه باقی است تا جهت تعیین داور به دادگاه مراجعه نماید
سوم : انتخاب داور توسط شخص ثالث : طرفین می توانند در صورت بروز اختلاف انتخاب داور یا داوران خود را به اشخاص ثالث واگذار نمایند .دراین صورت شخص ثالث مکلف است شرایط مورد نظر طرفین را در انتخاب داور رعایت نماید .
محمدرضا سماواتی پور
