به گزارش روابط عمومی کانون وکلای دادگستری خراسان، حسن حسن‌زاده در دومین همایش داد و دادگری در شاهنامه فردوسی که با حضور شاهنامه پژوهان برجسته داخلی و بین المللی در محل کانون وکلای دادگستری خراسان در مشهد برگزار شد، ضمن خیر مقدم به مهمانان و اساتید ادبیات و حقوق حاضر در مجلس اظهار داشت: استاد کزازی چهره ماندگار زبان و ادب فارسی که در این نشست افتخار میزبانی ایشان را داریم، به زیبایی معادل فارسی وکالت را دادگری و وکیل را دادبان مینامند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر با چالش استقلال نهاد وکالت و قضاوت مواجه هستیم و هر روز نیز فشارها برای محدودیت استقلال این دو نهاد بیشتر میشود، خاطرنشان ساخت: با توجه اینکه در شاهنامه به بحث داد و دادگری اشاره شده درخواست من این است که با موضوع استقلال وکیل، وکیل و قاضی دادگستری تحقیقاتی انجام شود که بتوانیم پرداختن به این اصل ضروری که برای نهاد وکالت و قضاوت حائز اهمیت است و از طرفی در قوانین مدون ما نیز به صراحت به آن اشاره شده را در متون ادبی و تاریخی نیز شاهد باشیم.
حسن‌زاده با بیان اینکه در گفتار و نوشتار افراد جامعه خصوصا وکلا و قضات، از عبارات بیگانه بسیار استفاده میشود، افزود: شایسته است با بهرهگیری از پیشنهادات و توصیههای اساتید ادبیات و فرهنگ، وکلا و قضات را ترغیب نماییم که در آراء و لوایح خود از عبارات فارسی استفاده کنند.
وی ابراز امیدواری کرد: با تشکیل دبیرخانه دائمی همایش در کانون وکلای دادگستری خراسان، شاهد برگزاری همایشهایی باشکوه از این دست باشیم.
میرجلال‌الدین کزازی: جهان آفرینش بر داد بنیاد گرفته است، کسی که بیداد کرد بی‌خرد است
در ادامه این همایش استاد میرجلال‌الدین کزازی، شاهنامه پژوه برجسته کشور و چهره ماندگار زبان و ادب فارسی خطاب به حاضران بیان داشت: می‌دانید که خراسان سرزمینی است که «خور» از آن برمی‌آید؛ خورشید فرهنگ و ادب ایران که همواره درخشان است و شما از سرزمین خورشید هستید. اگر با نگاهی بسیار کلان، فراخ و فراگیر به شاهنامه بنگریم و ژرفا و گوهره‌ی آن را بکاویم، می‌توان دریافت که شاهنامه بر چند بنیاد اندیشه‌ای رفتار‌شناختی و روان‌شناسانه استوار شده است.
وی افزود: نخستین بنیاد، «خرد» است و شاهنامه، نامه خرد هم هست. گاه خوش می‌دارم آن را «خردنامه» بنامم. بیتی در شاهنامه شناخته‌ترین بیت در پهنه سخن پارسی است. بسیارند کسانی که سخن خویش را با آن بیت آغاز می‌کنند و بیتی است که شاهنامه با آن آغاز گرفته است؛ «به نام خداوند جان و خرد/ کزین برتر اندیشه برنگذرد»؛ هنگامه‌ای معنایی و پیام ورانه در این بیت نهفته است.
این شاهنامه‌پژوه برجسته کشور ادامه داد: خوش‌تر است بگویم آن استادان استاد سخن پارسی می‌گوید: «من شاهنامه را به نام آفریدگار آغاز می کنم.» ژرفای اندیشه در لخت دوم است. مرز سخن همین است. بدان معنا که هیچ اندیشه و هیچ سخن‌گستری نمی‌تواند فراتر از آنچه “از این برتر اندیشه” درباره آفریدگار گفتهام، بگوید. این بیت‌های آغازین شاهنامه از دید ژرفای اندیشه من، به آواز بلند می‌گویم دانشورانه به برهان، در گستره سخن پارسی بی‌همانند است. ما چندان به این بیت‌ها نمی‌پردازیم. فردوسی سامانه اندیشه خویش را در شناخت‌شناسی آنچه فرنگی‌ها «اپیست‌مولوژی» مینامند، در کوتاه‌ترین و زیباترین شیوه باز نموده است.
استاد کزازی در خصوص رابطه جان و خرد در شاهنامه فردوسی بیان کرد: حکیم ابوالقاسم فردوسی از دو گوهر جان و خرد یاد کرده است. اما هر زمان که ناگزیر است یکی از این دو را برگزیند، بی هیچ درنگ و دریغ خرد را برمی‌گزیند. چون جان، گوهری است که هر جانداری و هر گیاهی از آن بهره دارد. نیاکان ما بر این باور بوده‌اند که کانی‌ها هم از جان برخوردارند، اما خرد تنها از آن آدمی و دهش ویژهی ایزدی‌ست. من تنها یک بیت را نمونه می‌آورم در ستایش خرد؛ بیتی که از بیت‌های بنیادین در شاهنامه است؛ «خرد تیره و مرد روشن‌روان / به گیتی نباشد دمی شادمان».
وی ادامه داد: شگرفا بیت‌ها، این بیت است. استاد می‌فرماید اگر کسی خرد تیره داشت، اما روان روشن، دمی در جهان شادمان نمی‌تواند بود. بسیارند مردمانی که روشن‌روانند، اما خردمند نیستند. پیامبر‌اسلام (ص) هم درباره آنان فرمودند که این‌گونه روشن‌روانان از بهشتیانند، هرچند به سال پیرند و به دل کودکی خرد. آنکس که خرد را به کار می‌گیرد، دانش را نیز به کار می‌گیرد. اگر خردمند به روشن‌روانی برسد، در شمار برجستگان و گزیدگان خواهد شد. چگونه خردمند می‌تواند به روشن‌روانی بازگردد؟ باید گفت آنان که در پی آیینه‌دلی هستند.
این چهره ماندگار زبان و ادب فارسی ادامه داد: کسی که دلی از آیینه دارد، آگاهی را خواه‌ناخواه می‌ستاید. ویژگی آیینه چیست؟ این است که پرتو را باز بتابد؛ کسانی که از خرد گذشته‌اند و به شیفتگی رسیده‌اند. بیت‌های بسیار در شاهنامه در ستایش خرد است. خردمند به‌ناچار دادگستر هم هست. اگر کسی بیداد کرد، شما میتوانید بی‌چند‌و‌چون بر آن باشید که بی‌خرد است.
استاد کزازی با اشاره به اینکه مولانا گفت: «ما در این جهان آوارگانیم، نی‌هایی هستیم که نیستان خود را می‌جوییم؛ ناآگاه، چون نمی‌یابیمش از سرزمین خود رانده شده‌ایم» بیان داشت: بیدادگر، سامان هستی را می‌پریشد، کیفر او بی‌درنگ این است که آسودگی و آرامش خود را از دست می‌دهد. این ناآرامی انگیزه‌ای نیرومند‌تر میشود برای بیداد بیشتر. هرچه ما از اشا دورتر باشیم، آسیمه‌تریم و از آرامش بی‌بهره‌تریم. بیهوده نیست که بیدادگر خودپسند میشود؛ چون جهان را با خود در ستیز و آویز می‌بیند. می‌خواهد برتر از جهان پیرامون باشد.
وی افزود: یکی از بنیاد‌های باورشناختی در ایران آن است که فرمانروا به درست از آن روی که فرمانرواست، باید از فره ایزدی برخوردار باشد؛ فرمانروایی کاری بسیار باریک، دشوار و ستوه‌آور است؛ ستوه‌آورترین و پیچیده‌ترین پیشه در جهان فرمانرانی‌ست. از فرمانرانی بر خانواده بیاغازید تا به فرمانرانی بر هزاران کرور مردمان برسید. همچنان باور مردمان این بوده است که اگر فره ایزدی از فرمانران گسست، دامنه این گسستگی تنها در او نمی‌ماند و به همه کشور و حتی به همه جهان درمی‌گسترد.
این شاهنامه‌پژوه ادامه داد: فرمانرانی کاری آسان نیست و دشوارترین کارهاست؛ «فردی می‌خواهد خردمند، آموخته با روانی روشن و دلی پاک»
دکتر زاگرس زند: داد و دادگری مهمترین کلیدواژه شاهنامه فردوسی است
در ادامه این همایش دکتر زاگرس زند، تاریخ د‌‌‌ان و ایران شناس گفت: در شاهنامه ۵۶۷ هزار واژه به کار رفته است و حدود ۵۰ هزار بیت دارد. مانند متون دیگر بخش عمده‌ای از این واژه‌ها حرف هستند. به استناد آمارگیری که انجام شده ۱۷هزار واژه غیر تکراری در این اثر به کار رفته است و نزدیک ۷ هزار بار از واژههای شه، شاه، شهریار، خسرو و جهاندار استفاده شده است.
وی افزود: همچنین ۳ هزار و ۹۰۰ مرتبه واژههای سپاه و سپه و لشکر به کار رفته است.
این شاهنامه پژوه ادامه داد: مهمترین واژه داد است که هزار و ۷۰۰ مرتبه از آن استفاده شده است. به نظر می‌رسد هزار و ۱۰۰ مرتبه واژه داد به معنای مفهومی به کار رفته باشد، پس از آن واژگان سخن، کار، سخت و …بسیار به کار رفته و ایران هزار و ۳۰۰ مرتبه به کار رفته است. جدای از اینکه چقدر داد و ترکیبات در شاهنامه به کار رفته است، اهمیت مفاهیم و معانی داد و دادگستری است چرا که فقط منحصر به کلمه و مفهوم نیست.
زند در ادامه عنوان کرد: یک دایره معانی گسترده از داد و دادگستری در متون باستانی داریم که در شاهنامه نیز وجود دارد. واژه داد در شاهنامه نه صرفا نیاز زمانه است که ظلم و ستم وجود داشته است، نه اینکه خدای‌نامه نویس‌ها در پی اندرز به پادشاهان بودند، البته همه اینها وجود دارد، اما در اصل یک کلیدواژه است که نمایانگر فرهنگ ایرانی است، فراتر از آن به جهان‌بینی، کیهان‌شناسی و جهان‌شناسی برمی‌گردد.
این شاهنامه پژوه برجسته افزود: در زمان هخامنشیان و داریوش “داد” بیشتر معنای سیاسی و قانونی پیدا می‌کند اما در دوره ساسانیان این کلمه جنبه سیاسی، حقوقی، دینی و اخلاقی دارد اما به معنای فرمانبری از شاه و موبد نیز به کار گرفته می‌شده است، یعنی فرمانبری و پذیرفتن قانون و نظم در حوزه سیاسی و دینی برای جامعه وقت بسیار مهم بوده است که مردم برای اینکه نظم هستی و جهان سرجای خود باشد، باید تبعیت می کردند.
به گفته وی، این نظم طبقات ایرانی مانند داستان کفشگر برای این است که متکی به یک جهان‌بینی بسیار عمیق ایرانی است که هر فیلسوف و پادشاهی نمی‌تواند آن را بهم بریزد چرا که نظم و سامان باید همیشه باشد و همه مطیع‌اند و باید از قانون پیروی کنند.
این تاریخ‌دان ایرانی گفت: در شاهنامه حتی یکبار هم واژگان عدل، عدالت، انصاف، حق و حقیقت به کار نرفته است؛ همه بار این معانی را داد” به دوش می‌کشد. باید دید کجا داد به چه معناست. در بینش اخلاقی، دینی، سیاسی، حقوقی و انسانی “داد” کلیدواژه است.
زند در نهایت تاکید کرد: در شاهنامه داد و دادگری از هر جنبه و سطحی به جهت داشتن نظم و سامان، مهمترین کلیدواژه است.
شاهنامه پژوه کشور تاجیکستان: شاهنامه روایت جنگ‌ها نیست بلکه یک خردنامه است
در ادامه جلسه دکتر شاه منصور خواجه اف، در خصوص اهمیت کتاب شاهنامه فردوسی در خارج از مرزهای ایران خاطرنشان کرد: در منطقه قفقاز، شاهنامه از روی آثار موجود ترجمه و منتشر شده است. گرجستان یک نویسنده بزرگ دارد که خود او ادبیات گرجی را در جهان معرفی کرده و داستانی دارد که بسیار شبیه داستان رستم و سهراب است؛ در آنجا هم شخصیت اصلی داستان همان رستم دستان است که در واقع از هیچ کس شکست نمی‌خورد.
وی افزود: در قزاقستان نیز شاهنامه از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و ترجمه‌های بسیاری از این کتاب وجود دارد. همچنین در سمرقند شاهنامه خوانی یکی از رسوم قدیمی مردم است و طرفداران بسیاری دارد. در این کشور یک خیابان به نام شاهنامه و یک خیابان به نام فردوسی وجود دارد. در ازبکستان و در خیابان فردوسی تندیسی از فردوسی ساخته شده و بخش‌هایی از شاهنامه به صورت مجسمه به نمایش درآمده است، کنار این مجسمه‌ها محافل شاهنامه خوانی نیز برگزار میشود. اما در تاجیکستان مسئله کاملاً متفاوت است و همان احساس عمیقی که در ایران در رابطه با شاهنامه وجود دارد در تاجیکستان نیز به همان نسبت وجود دارد.
شاه منصور خواجه‌اف ادامه داد: در واقع فردوسی با شاهنامه، تاریخ کشور و حوزه تمدنی خود را به ما یادآوری می‌کند و کاخ مجللی از زبان فارسی را بنا می‌سازد. شاهنامه به فردوسی کمک کرد که به جایگاه واقعی خود دست یابد. به عبارت دیگر این کتاب روایت جنگ‌ها نیست بلکه شاهنامه یک خرد و یک خردنامه است و به ما کمک می‌کند زندگی بهتر را پیش بگیریم.
وی افزود: به تازگی رییس جمهور تاجیکستان دستور داده که شاهنامه با تیراژ یک میلیون و ۷۰۰ هزار نسخه منتشر شود و به هر خانواده تاجیک یک نسخه اهدا شود تا مردم تاجیکستان با متن اصلی، شاهنامه را داشته باشند.
در ادامه مراسم دکتر محمد حسین ساکت، شاعر و وکیل پایه یک دادگستری به خوانش اشعاری از خود درباره کیستی ایران و مقایسه وکیل و قاضی در ترازوی عدالت پرداخت.
لزوم واکاوی رشته‌های مختلف علم حقوق در شاهنامه فردوسی
در پایان همایش دکتر سید محسن حسینی پویا، وکیل پایه یک دادگستری عنوان کرد: هر زمان که به حافظ و سعدی روی بیاوریم و غزلی بخوانیم متوجه مفهوم آن می‌شویم، اما اگر نتوانیم وارد دروازه شاهنامه شویم، فهم آن کمی دشوار میشود.
وی با اشاره به اینکه موضوعی که در شاهنامه خیلی مطرح است، انجمن بخردان و مشاوره گرفتن شاه از این انجمن است، تاکید کرد: در این کتاب، تقابل بین پادشاهی که از این انجمن استفاده می‌کند و پادشاهی که از این انجمن استفاده نمی‌کند بسیار مشهود است.
این استاد دانشگاه حقوق در ادامه در خصوص پرداختن به حقوق جزا در شاهنامه بیان داشت: در موضوعات حقوق جزا اصل شخصی بودن جرایم و مجازات‌ها مطرح است؛ در شاهنامه نیز هم به نفع این اصل و هم علیه این اصل می‌توانیم مطالبی پیدا کنیم. بحث شکنجه و آزاد بودن شکنجه یا ناپسند بودن آن، امر آمر قانونی و آمر غیر قانونی و … همگی در شاهنامه مصادیقی دارد و بسیار قابل استفاده است.
حسینی پویا در خصوص ورود شاهنامه به حوزه حقوق بین الملل، خاطر نشان ساخت: در خصوص روابط دیپلماتیک و روابط بین دولت‌ها در حقوق بین‌الملل الی ما شاءالله در شاهنامه مطلب است؛ با پیمان‌های منطقه‌ای دو جانبهای و چند جانبهای، مذاکرات و تضامینی بین حکومت‌ها رد و بدل می‌شده؛ بدین صورت که روالی بوده که بزرگان و اقوام پادشاه را به عنوان گروگان و تضمین می‌دادند و نمونه فعلی آن، ضمانت‌نامههایی است که بین کشورها و شهرها رد و بدل میشود.
وی افزود: از طرفی شیوه انتقال معاهده‌نامه که اول پهلوان‌ها امضا میکردند و سپس پادشاه تایید می‌کرده است هم اکنون نیز در حقوق بین‌الملل مطرح است. مصونیت دیپلماتیک و مصونیت نمایندگانی که برای مذاکره می‌رفتند، مواردی است که در شاهنامه به آن پرداخته شده است.
این وکیل پایه یک دادگستری ادامه داد: در مباحث حقوق خصوصی حمایت از کودکان، زنان و بازرگانان ورشکسته، به کرات در شاهنامه مشاهده میشود. همچنین موضوع حمایت حاکمیت از کودکان یتیم و بد سرپرست و برخورد سخت با قیمی که از وظایف خود سرپیچی کند نیز مطرح است.
حسینی پویا ادامه داد: علاوه بر این، مصادیق تنظیم سند، قباله، سندنویسی و ثبت اسناد، اصل الزام به اجرای تعهدات و قراردادها، نتیجه پیمان شکنی، مسئولیت مدنی دولت و … موضوعات زیبا و دقیقی است که در شاهنامه میتوانید پیدا کنید.
این وکیل دادگستری در پایان پیشنهاد داد که با همکاری کانون وکلای دادگستری خراسان و خردسرای فردوسی رشته‌های مختلف علم حقوق را در شاهنامه واکاوی کنیم و یک کار مشترک به عالم حقوق و عالم ادبیات عرضه کنیم
گفتنی است در این همایش استاد کاظمی قطعاتی از ضرب زورخانه ای اجرا نمود. همچنین پریسا سیمین مهر به شاهنامه خوانی و اجرای اشعاری از شاهنامه فردوسی پرداخت و استاد بخشی ولی نژاد نیز قطعاتی از موسیقی مقامی را به همراه آواز نواخت.
تقدیر از برندگان مسابقه مقاله نویسی با موضوع داد و دادگری در شاهنامه فردوسی
همچنین در راستای فراخوان مسابقه مقاله نویسی ویژه وکلای سراسر کشور، با تشخیص هیات داوران، وکیل مهران محمدی از کانون وکلای دادگستری مرکز، وکیل شبیر توپا ابراهیمی از کانون اردبیل و وکیل سارا نیکبختی از کانون خراسان حائز رتبه اول تا سوم گردیدند و از آنان با اهدای تقدیرنامه، تندیس و اهدای شاهنامه نفیس تقدیر به عمل آمد.
همچنین در این مراسم به پاس بیش از پنجاه سال پژوهش استاد میر جلال الدین کزازی، از ایشان تجلیل به عمل آمد و اثری از آلبوم داد و دهش از آثار خوشنویسی وکیل هاشم صحراگرد که در این مراسم رونمایی گردید، تقدیم ایشان شد.
شایان ذکر است در طول اجرای همایش، استاد علیرضا بهدانی، با استقرار روی سن و اجرای زنده، ۶ اثر نقاشی خط خلق نمود.
همچنین در انتهای برنامه از هیات داوران مسابقه مقاله نویسی و اساتید سخنران، با اهدای تقدیرنامه، تندیس و تابلوی نقاشی خط تقدیر به عمل آمد.
